Saga

Kolkuós er eitt þekktasta nafn í sögu hrossaræktar á Íslandi. Ein elsta sagan um hesta á Íslandi er í Landnámabókinni, þar sem sagt er frá því að þegar skip hlaðið nautgripum kom til Kolkuóss hafi maður að nafni Þórir Dúfunef keypt þar ungan hest sem hann kallaði Flugu og taldi vera " hraðskreiðastur allra hesta." Sú mera átti þá folald sem heitir Eiðfaxi og varð víða fræg.

 

Hrossarækt á Kolkuósi hófst á fyrstu árum 20. aldar í ræktun Hartmanns Ásgrímssonar, bónda og kaupmanns, sem bjó á Kolkuósi á árunum 1900 til 1948. Strax í upphafi varð hrossastofninn á Kolkuósi landsþekktur fyrir mikla kosti. og voru þaðan nokkur af farsælustu kynbótahrossum landsins á fyrri hluta 20. aldar. Sérstaklega ber að nefna Hörð 112, sem var sá stóðhestur sem mest mótaði Kolkuósstofninn á þessum tíma. Undir leiðsögn Sigurmons Hartmannssonar hélt ræktunin áfram og af enn meiri umfangi en áður.

 

Hann gekk lengst í ræktun með stóðhestinum Herði 591, sem var einn þekktasti og um leið umdeildasti stóðhestur landsins á árunum 1960-1980.

 

Um 1980 var Kolkuóshjörðin dreifð um allt land og þar til nýlega hafði ekki verið skipulögð hrossarækt í Kolkuósi. Óhætt er að segja að á Kolkuósi hafi verið ein merkilegasta og um leið farsælasta stofnrækt á síðustu öld og gætir áhrifa hennar mjög víða, hérlendis sem erlendis. Segja má að sú ræktun sem stunduð er á Hólum í Hjaltadal eigi sér grunn í ræktun hrossa sem komu frá Kolkuósi.

 

Það er mat forstöðumanns Sögumiðstöðvar íslenska hestsins að uppbygging af því tagi sem fyrirhuguð er í Kolkuósi, og ræktun hrossa úr Kolkuósættinni á staðnum, sé ákaflega nauðsynlegt og gott verkefni. Hún er til þess fallin að efla ferðaþjónustu og atvinnusköpun á svæðinu og ætti að nýtast hestamennsku og hrossarækt almennt.